Search results
Historiku i gjuhës letrar shqipe. Po qe se e ndjekim fillin dhe zhvillimin e kulturës së një populli, posaçërisht formimin e gjuhës së tij letrare, do te shohim se bazën e asaj gjuhe do të gjejmë në gjuhën popullore, siç do t'ia gjejmë edhe shqipes. Mirëpo, rruga e fati i zanafillës dhe i zhvillimit të gjuhës sonë në ...
Wikipedia Shqip është versioni shqip i Wikipedia-s, enciklopedisë së lirë. Ajo filloi më 12 tetor 2003 dhe tani përmban 84.261 artikuj. Për nga numri i artikujve, Wikipedia shqip e mban vendin e 75-të [1] sipas listës së Wikipedia-ve. [2]
Por, me gjithë rrjedhën e turbullt të historisë shqiptare e ballkanase, shqiptarët si bashkësi gjuhësore mbetën një, kurse letërsia e tyre, shprehja kulturore e kësaj bashkësie, lypset vështruar si një tërësi, sado heterogjene në dukje.
- Letërsia E Vjetër
- Romanticizmi
- Shekulli 20
- Shekulli 21
Shekulli 15
Dokumentet e para të shqipes së shkruar: 1. Formula e Pagëzimit(1462) 2. Fjalori i Arnold Fon Harfit(1497) dhe 3. Perikopeja e Ungjillit të Pashkës(shek. 16) Më i vjetri ndër këto tri dokumente është Formula e pagëzimit. Ajo i përket vitit 1462. Është një fjali e shkurtër: Un të pagëzonj pr`emen`t Atit e t`birit e t`shpirtit shenjt. Formula është shkruar në dialektin e veriut me alfabetin latin. Arqipeshkvi i Tivarit, Guljelm Adami shkroi një raport më 1332 në të cilin dëshmon shkrimin e gjuh...
Shekulli 16
Në fillimet e letërsisë shqiptare është epoka e Humanizmit, me veprat e Marin Barletit (Historia e Skënderbeut, 1508) dhe të humanistëve të tjerë, të botuara latinisht, e cila në atë kohë ishte gjuha universale e dijes në Evropë. Veprat e tyre ngrejnë idetë humaniste të Rilindjes Evropiane duke krijuar njëherësh vetëdijën kulturore dhe kombëtare të shqiptarëve. Autorët humanistë ishin elita kulturore që braktisën Shqipërinë pas pushtimit nga osmanët dhe mërguan në Itali. Veprat që krijuan kis...
Shekulli 17
Autorët më të rëndësishëm ishin Pjetër Budi, Frang Bardhi dhe Pjetër Bogdani. Pjetër Budi në të vërtetë është poeti i parë shqiptar. Në veprën "Doktrina e Krishtenë" (1618) botoi rreth 3000 vargje shqip, në dialektin gegë. Përdori vargun tetërrokësh sipas modelit popullor. Programi poetik i Budit del në njërën nga poezitë e tij:"Sqip të mundem me rrëfyem/ndonji kankë të re/të mos gjindem i harruem/këtë jetë tue shkuem". Frang Bardhi është autor i fjalorit të parë shqiptar, të botuar në Romë m...
Shekulli 19
Letërsia shqipe e shekullit 19 pati një drejtim iluminist, në të mbisundoi romanticizmi. U lëvrua sidomos poezia, tema themelore ishte dashuria për atdheun, evokimi i të kaluarës heroike dhe lufta për çlirim kombëtar. Vepra e parë madhore e kësaj periudhe qe poema «Këngët e Milosaos», e poetit arbëresh Jeronim de Rada, botuar më 1836, e cila për vlerat poetike është e krahasueshme me poemat bashkëkohëse të romantizmit evropian. Në qendër të kësaj vepre epiko-lirike është historia e dashurisë...
Para pavarësisë
Në fillim të shekullit 20 shfaqen fuqishëm në letërsinë shqipe shkrimtarët Andon Zako Çajupi , Faik Konica, Asdreni, dhe Gjergj Fishta. Më 1902, Çajupi botoi veprën poetike Baba Tomorri. Konica nxori revistën Albania në vitet 1897-1909 dhe në faqet e saj botoi dhe komentoi autorët e brezit të tij. Në një artikull të revistës, Koncia vëren largimin e autorëve të rinj nga ideologjia kombëtare e romantizmit. Në vitet 1905-1906, Fishta botoi nëntë këngët e para të poemës epike Lahuta e Malcís. Në...
Pas pavarësisë
Me krijimin e shtetit të pavarur shqiptar, letërsia do të hynte në një periudhë të re duke lënë pas përherë e më tepër kanonet e romantizmit. Kjo periudhë u shqua me një zhvillim të paparë të të gjitha zhanreve. Në poezi u shquan Ndre Mjeda (Andrra e Jetës, 1917), Asdreni (Psallme Murgu,1930), por veçanërisht Lasgush Poradeci, Fan Noli dhe Migjeni, tre poetët më të mëdhenj të kohës. Ndër prozatorët janë romancierët Ndoc Nikaj, Faik Konica dhe Haki Stërmilli. Menjëherë pas shpalljes së Pavarës...
Vitet '90
Kosovës më 1989 iu hoq autonomia, ndërsa më 1990 filloi represioni ndaj shqiptarëve. Azem Shkreli gjatë viteve '90 botoi dy vëllime poetike: Lirikë me shi dhe Zogj dhe gurë. "Lirikë me shi" është konsideruar një ndër majat e Shkrelit. Mehmet Kraja më 1990 botoi romanin voluminoz 649 faqësh Net Bizantine, në të cilin sipas albanologut Robert Elsie arriti maturinë e tij. Zejnullah Rrahmani shkroi veprën Romani për Kosovën, ndërsa Musa Ramadani romanin Antiprocesioni. Në Shqipëri pas përmbysjes...
Dekadat e para
Kadare mbeti prozatori kryesor shqiptar, i përkthyer në rreth 45 gjuhë të ndryshme, duke u bërë përfaqësues kryesor i letërsisë shqipe nëpër botë, si dhe një shkrimtar i rëndësishëm botëror i gjysmës së dytë të shekullit XX dhe fillim shekullit XXI. Me të, letërsia shqipe nga e paqenë për të huajt u bë e njohur, e lexuar dhe e çmuar. Për herë të parë në historinë e vet, nëpërmjet Kadaresë letërsia shqipe është integruar në letërsinë evropiane dhe botërore, dhe përfaqësohet denjësisht në hartë...
Letërsia e hershme shqiptare, ajo e shekujve të gjashtëmbëdhjetë e të shtatëmbëdhjetë, ishte në thelb letërsi fetare. Në fillim ajo përbëhej nga përkthime tekstesh kishtare nga latinishtja e italishtja në shërbim të Kundërreformës, kurse më vonë nga vepra origjinale të hartuara me një gjuhë vendëse të re, ende e ...
Alfabeti është një përmbledhje shkronjash të cilat shërbejnë për të bërë paraqitjen me shkrim të tingujve zanorë të një gjuhe.
Burimet historike dëshmojnë se në epokën e hekurit territori i Shqipërisë banohej nga ilirët, një nga popullsitë e mëdha të Evropës së atëhershme, që shtrihej në gjithë pjesën perëndimore të Gadishullit Ballkanik.
